Luiđi Pirandelo (Luigi Pirandello)

Biografija

Luiđi Pirandelo (ital. Luigi Pirandello) je bio italijanski dramaturg, romanopisac, pjesnik i pripovjedač. Rođen je 28. juna 1867. godine u Angriđentu, a umro je 10. decembra 1936. godine u Rimu. Dobitnik je Nobelove nagrade za književnost, 1934. godine.

Njegov književni opus sastoji se od oko četrdeset predstava, stotinjak kratkih priča i romana. Smatra se jednim od najznačajnijih dramskih pisaca 20. vijeka. Neke od svojih predstava je napisao na sicilijanskom jeziku. Zaslužan je za brojne inovacije u književnosti i pozorištu.

Djetinjstvo i odrastanje

Pirandelo je rođen u porodici više klase u južnoj Siciliji. Njegov otac zvao se Stefano (Stefano). Otac mu je rođen u bogatoj porodici koja se bavila proizvodnjom sumpora. Njegova majka zvala se Katerina (Caterina). Majka mu je, isto kao i otac, potekla iz bogate porodice. Obje porodice su aktivno učestvovale u borbi za ujedinjenje i demokratiju. Isto tako, osjetili su gorak ukus razočaranja nove stvarnosti, koju je stvorilo ujedinjenje. Pirandelo je asimilirao osjećaj izdaje i ogorčenja kroz nekoliko svojih pjesama i romana.

Pirandelo je osnovno obrazovanje stekao kod kuće. Bio je fasciniran bajkama i legendama. Kada je imao dvanaest godina, napisao je svoju prvu tragediju. Njegov otac je insistirao da se Pirandelo upiše u tehničku školu, međutim, ipak se odlučio za školu u kojoj su se izučavale humanističke nauke, nešto što ga je oduvijek privlačilo.

Godine 1880. porodica Pirandelo se preselila u Palermu. Ovdje je Luiđi završio srednjoškolsko obrazovanje. Isto tako, postajao je sve strastveniji čitalac. Najviše se usredotočio na italijanske pjesnike 19. vijeka, kao što su: Đozue Karduči (Giosuè Carducci) i Arturo Graf (Arturo Graf). Potom je počeo pisati svoje prve pjesme i zaljubio se u rodicu Linu (Lina).

Tokom ovog perioda počeli su se javljati prvi znakovi netrpeljivosti između Pirandela i njegovog oca. Otkrio je postojanje očevih izvanbračnih odnosa. Iz tih razloga je prema ocu razvijao sve veće nepovjerenje. Naspram toga, prema majci je gajio sve veću privrženost i duboko poštovanje.

Romantična ljubav prema rodici Lini u početku nije najbolje prihvaćena od strane njihovih porodica, a kasnije su zahtijevali od Pirandela da napusti studije i posveti se porodičnom poslovanju, kako bi se što prije njom oženio. Godine 1886., za vrijeme školskih praznika, započeo je posao sa ocem, ali je sklapanje njihovog braka odgođeno.

Pirandelo se upisao na studije Univerziteta u Palermu. Stekao je brojna prijateljstva sa kao što je na primjer sa Rosariom Garibaldi (Rosario Garibaldi Bosco). Godine 1887. preselio se u Rim, gdje je nastavio studij.

U Rimu je bio svjedok borbe za ujedinjenje u kome je njegova porodica učestvovala sa velikim entuzijazmom. Ova je borba za njega bila razočaravajuća. Bila je daleko od onoga što je očekivao. Ovo razočaranje nadahnulo je gorke stihove njegove prve zbirke pjesama „Veselo zlo“ (Mal giocondo) koja je objavljena 1889. godine. U Rimu je doživio i mnoga prijatna iskustva. Tu je imao priliku da redovno posjećuje pozorišta u kojima se razvila njegova ljubav prema pisanju drama.

Zbog sukoba sa profesorom bio je primoran napustiti Univerzitet u Rimu. Preselio se u Bon gdje je proveo dvije godine aktivnog studentskog i kulturnog života. Tada je čitao njemačke romantičare kao što su: Žan Pol (Jean Paul), Hajnrih Hajne (Heinrich Heine) i Gete (Goethe). Neke od njihovih dijela je i preveo. Kada je odbranio naučni rad, dobio je zvanje doktora italijanskog jezika iz područja dijalektologije. Nakon toga se iz Njemačke vratio u Italiju, gdje je postao sve aktivniji na polju književnog rada.

Brak i porodica

Nakon kratkog boravka na Siciliji, tokom kog je prekinut planiran brak sa rodicom, vratio se u Rim. U Rimu se sprijateljio sa par novinara i pisaca, kao što su Ugo Fleres (Ugo Fleres) i Luidži Kapuana (Luigi Capuana).

Pojačano se zainteresovao za rad italijanskih naturalista. Njihov uticaj se najviše ogleda u njegovim ranijim djelima. Njegova zbirka poezije „Uskrs zemlje“ (Pasqua di Gea) je objavljena 1891. godine. Nakon toga je počeo da objavljuje novele i romane. Godine 1894. objavio je svoju prvu zbirku kratkih priča, „Ljubavi bez ljubavi“ (Amori senza Amore).

Pirandelo se oženio 1894. godine. Poslušao je savjete svoga oca da oženi sramežljivu djevojku iz dobre porodice. Supruga mu se zvala Antonijeta Portulano (Antonietta Portulano).

Prve godine braka pozitivno su uticale na Pirandela koji je postao sve više inspirisan za pisanje. Njegovi prijatelji su zapazili da je dosta živahniji i kreativniji nego ranije. Iz ovog braka rođena su dva sina Stefano (Stefano) i Fausto (Fausto) i ćerka Lijeta (Lietta). U međuvremenu, Pirandelo je bio saradnik časopisa kao što su „La Critica“ i „La Tavola Rotonda“. U ovim časopisima je 1895. godine objavljivao dijelove nekih svojih dijela.

Godine 1897. prihvatio je posao profesora talijanskog jezika. Mnoga svoja djela je i dalje redovno objavljivao u časopisima sa kojima je sarađivao. Period prelaska sa 19. na 20. vijek bio je jako plodan u njegovoj karijeri. U ovom periodu objavio je neke od svojih najcjenjenijih romana i zbirku pjesama „Gajde“ (Zampogna).

Porodični problemi

Godine 1903. poplavili su sumporni rudnici u Aragonu, u koje je njegov otac Stefano uložio veliku količinu porodičnog kapitala i Antonijetin miraz. Porodica je zapala u ozbiljnu materijalnu krizu. Kada je Antonijeta saznala za ovaj događaj, doživjela je psihički šok, nakon čega joj je mentalno zdravlje ostalo nepovratno uništeno.

Poslije pada porodičnog kapitala kod Pirandela su se javljale suicidne misli. U teškoj materijalnoj situaciji je povećao broj časova talijanskog i njemačkog jezika u školi u kojoj je predavao. Tražio je odštetu od strane časopisa koji su mu otkazali saradnju. U isto vrijeme, pisao je i izdavao romane kojima je utro put do slave i pobrao pozitivne kritike.

Jedan od romana koji je privukao veliku pažnju javnosti je „Pokojni Matija Paskal“ (Il fu Mattia Pascal), objavljen 1904. godine, koji se bavi odnosom pojedinca i birokratskog aparata, odnosno svijeta uopšte. Godine 1906. objavio je zbirku novela „Erma Bifronte“. Dvije godine poslije objavio je čitav niz eseja „L’Umorismo“.

Godine 1909. Pirandelo je započeo saradnju sa prestižnim časopisom „Corriere della Sera“ u kome je objavio novele „Mondo di Carta“ i mnoge druge u narednim godinama. Pirandelo je postao slavan pisac, ali je njegov privatni život bio praćen mnogim problemima, naročito opsesivnom ljubomorom njegove supruge, koja se na trenutke  ponašala naročito agresivno.

Kada je počeo Prvi svjetski rat, Pirandelov sin se prijavio u rat kao dobrovoljac. Nakon nekog vremena zarobili su ga Austro-Ugari. U ovom periodu Pirandelo je pisao vrlo uspješne pozorišne drame. Sin Stefano se vratio kući kad je rat završio. Godine 1919. Pirandelo je suprugu smjestio na liječenje, jer joj se mentalno stanje pogoršavalo. Nikad se više nije vratila kući, a Pirandelo je zbog toga mnogo patio.

Godine 1921. prvi put je izvedena drama „Šest lica traži pisca“ (Sei personaggi in cerca d’autore). Ova drama od četiri čina za mjesto radnje ima pozorište. Pirandelo tematizuje pad i slom jedne porodice. Struktura drame je slojevita. Šest osoba, koji su članovi jedne porodice, prekidaju probu drame kako bi pronašli autora, koji bi ispričao njihovu životnu priču.

Posljednje godine i smrt

Godine 1925. Pirandelo je zahvaljujući pomoći od strane Musolinija (Mussolini) preuzeo vođenje umjetničkog odsjeka pozorišta u Rimu (Teatro d’Arte di Roma). Objavio je ukupno 44 drame. Njegove najpoznatije drame su: „Tako je, ako vam se čini“ (Così è, se vi pare), „Šest lica traži pisca“ (Sei personaggi in cerca d’autore) i „Henrik IV“ (Enrico IV). Njegove tragične farse posmatraju se kao preteče drame apsurda. Svojim dramskim radom ucrtao je nove smjerove moderne dramaturgije.

Javno je izražavao apolitična uvjerenja, govoreći: „Ja sam apolitičan, na ovom svijetu sam samo čovjek“. U Evropi i Americi turneje njegovog pozorišta bile su trijumfalne. Njegove komedije i romani inspirisali su snimanje brojnih filmova, kako u rodnoj Italiji, tako i u Holivudu.

Od 1925. do 1926. Pirandelov posljednji i jedan od najvećih romana, „Neko, niko i sto hiljada“ (Uno, Nessuno e Centomila) serijski je objavljivan u časopisu „Fiera Letteraria“. U ovom romanu su ocrtani piščevi filozofski stavovi. Glavni junak romana otkriva da mu se nos malo krivi na jednu stranu. Ova banalna fizička mana ga dovodi do spoznaje da ga ljudi prosuđuju iz različitih perspektiva. Tada počinje da se ponaša čudno i neočekivano.

Njegova djela su prožeta gorkim razmišljanjima, nihilizmom, pesimizmom, paradoksom i tragičnim humorom. Autor je brojnih novela od kojih je najpoznatija „Novele za godinu dana“ (Novelle per un anno). Napisao je 246 novela od planiranih 365. Pisao je pripovijetke čiji su junaci obični likovi neobičnih sudbina.

Pirandelo je 1929. godine dobio zvanje akademika, a 1934. godine uručena mu je Nobelova nagrada za književnost, zbog njegove hrabre i briljantne obnove drame i scene. Umro je sam u svojoj kući u Rimu, 10. decembra 1936. godine, u svojoj 70. godini života.

Bibliografija

Drame:

• „Tako je, ako vam se čini“ (Così è, se vi pare, 1917. godine)
• „Zadovoljstvo iskrenosti“ (Il piacere dell’onestà, 1917. godine)
• „Pravila igre“ (Il gioco delle parti, 1918. godine)
• „Čovjek, zvijer i vrlina“ (L’uomo, la bestia e la virtù, 1919. godine)
• „Šest lica traži pisca“ (Sei personaggi in cerca d’autore, 1921. godine)
• „Henrik IV“ (Enrico IV, 1922. godine)
• „Imbecil“ (L’imbecille, 1922. godine)
• „Drugi sin“ (L’altro figlio, 1923. godine)
• „Život koji sam ti dao“ (La vita che ti diedi, 1923. godine)
• „Svaki na svoj način“ (Ciascuno a sua modo, 1924. godine)

Romani:

• „Okret“ (Il turno, 1902. godine)
• „Pokojni Matija Paskal“ (Il fu Mattia Pascal, 1904. godine)
• „Izopštena“ (L’esclusa, 1908. godine)
• „Njen muž“ (Suo marito, 1911. godine)
• „Stari i mladi“ (I vecchi e i giovani, 1913. godine)
• „Neko, niko i sto hiljada“ (Uno, nessuno e centomila, 1926. godine)

Poezija:

• „Veselo zlo“ (Mal giocondo, 1889. godine)
• „Uskrs zemlje“ (Pasqua di Gea, 1891. godine)
• „Zampogna“ (Zampogna, 1901. godine)

Kratke priče:

• „Novele za godinu dana“ (Novelle per un anno, 1922.–1937. godine)