Jakov Ignjatović

Biografija

Jakov Ignjatović je bio srpski pisac, publicista i političar. Rođen je u Sentandreji 08. decembra 1822. godine, a umro je u Novom Sadu 05. jula 1889. godine. Takođe je pisao na mađarskom.

Za vrijeme revolucije 1848. godine bio je poslanik u Majskoj skupštini u Sremskim Karlovcima. Njegov književni opus sastoji se od devet romana, sedamnaest pripovijetki, jedne knjige memoara i niza tekstova o političkim i društvenim temama.

Najčešće obrađivana teme njegovih dijela je život vojvođanskih Srba. Poznata je njegova izreka: „Gdje god udarite u mene, slavinu, svugdje će poteći roman“.

Biografija

Jakov Ignjatović rođen je u Austrijskom carstvu, u Sentandreji, varošici blizu Pešte. Roditelji su mu rano umrli, pa je brigu o njemu preuzeo Sima Ignjatović, rođak u bliskim odnosima sa porodicom.

Završio je osnovnu školu u Sentandreji, a gimnaziju je pohađao u Osrogonu, Vacu i Pešti. Studirao je pravo na Univerzitetu u Pešti. Studije je napustio zbog njegovih sukoba sa profesorima ovog fakulteta. Poslije napuštanja studija, dobrovoljno je pristupio husarima (laka konjica). Ipak je završio studije prava, ali u Kečkemetu, i to kao husar.

Godine 1847. kratko je radio kao advokat, jer se već naredne godine, tokom mađarske revolucije, pridružio mađarskim snagama u borbi protiv Austrijanaca.

Hapšen je nakon potisnute revolucije. Nakon što su Mađari pretrpjeli poraz, Ignjatović je pobjegao u Beograd. U Beogradu je radio kao novinar. Nakon 1850. godine, prestaje sa novinarskim poslovima i putuje svijetom. Vratio se 1853. godine, a onda je aktivno učestvovao u političkom i kulturnom životu Srba u Vojvodini.

Bio je urednik Ljetopisa „Matice srpske“, „Srpskim novinama“ i „Nedeljnom listu“ (Vikend magazin), između 1854. i 1856., a radio je na poziciji narodnog sekretara u Sremskim Karlovcima i kao bilježnik u Novom Sadu.

U političkoj borbi protiv Austrije, pridružio se Narodnoj stranci Svetozara Miletića. Kroz aktivno učešće u ovoj borbi protiv Beča, dva puta je izabran za poslanika. Ostao je dosljedan u prijateljstvu sa Mađarima i velika pristalica srpsko-mađarskog sporazuma. Zbog toga je trpio napade, te je živio odvojeno od srpskog društva, zato što je srpska buržoazija bila na strani bečkog dvora. Ovakva njegova uvjerenja uticala su i na njegovu književnu karijeru. Proglašen je mađarofilom i nacionalnom izdajicom.

Kao i većina pisaca u njegovo vrijeme, nastojao je što više koristiti činjenice i naučne teorije u pisanju romana ili drame kao instrumenta naučnog posmatranja i rasprave.

U Dalju je živio između 1863. i 1879. godine. Tamo je nastavio advokatsku karijeru i bio službenik patrijaršijskog imanja mitropolije Gornjokarlovačke. U Dalju je u Srpskoj čitaonici odlučio da zavješta svoju privatnu biblioteku. Godine 1888. postao je dopisni član Srpske kraljevske akademije.

Zbog svoje tvrdoglavosti Ignjatović je čitavog života bio meta nerazumijevanja društva. Nije mu pošlo za rukom da stvori skladan odnos sa okolinom. Ostaje usamljenik do svoje smrti. U bolesti i posljednjim danima života njegovala ga je supruga, žena čiju je sudbinu Jakov Ignjatović pretočio u lik glavne junakinje u romanu „Patnica“.

Umro je u Novom Sadu u 67. godini života od tuberkuloze. Sahranjen je na Uspenskom groblju. Njegovi današnji potomci žive u Pirotu.

Potaknuta inicijativom srpskog književnika Stojana D. Vujičića osniva se zadužbina Jakova Ignjatovića. Na njegov rođendan, svake godine, dodjeljuje se povelja Zadužbine sa medaljom.

Karijera pisca

Jakov Ignjatović je svoju književnu karijeru počeo dok je radio u uredništvu Ljetopisa „Matice srpske“. Književnost ovog pisca može se sagledavati kroz dva perioda: romantičarski i realistički.

Na prvi period njegovog pisanja uticali su pisci Simo Milutinović Sarajlija, pjesnik koji je u to vrijeme bio idol omladine i Milovan Vidaković, koji je bio jedan od najpopularnijih romansijera. U romantičarskoj prozi svojih romana i pripovijetki za glavne tematike Ignjatović uzima nacionalni mit, srpstvo i rodoljublje.

Njegova romantičarska proza sačinjava sljedeće romane: „Đurađ Branković“, „Kraljevska snaha“ i nedovršeni roman „Deli-Bakić“; pripovijetke: „Krv za rod“ i „Manzor i Džemila“.

Bio je pisac patriotsko-istorijskih romana i pripovijedaka. Iako po kritičarima njegova djela nisu bila od prave književne vrijednosti, pozitivno su primljena od strane srpske publike.

Kada je shvatio da pisanje istorijskih romana ne odgovara njegovoj nemirnoj i radoznaloj prirodi, prešao je na savremene teme i tada počinje realistički period Jakova Ignjatovića. Shvatio je važnost savremenog romana i realizma, pa je pisanju ovakvih dijela posvetio najveći dio svoje karijere.

Tada je stvarao romane socijalne tematike, društvene okolnosti, odnosa pojedinaca i sredine. Važi za tvorca srpskog društvenog romana, te je tako postao realista prije realizma. Najbolji takvi romani su: „Vasa“, „Čudan svet“, „Rešpekt“, „Večiti mladoženja“, „Stari i novi majstori“ i njegov najobimniji roman „Patnica“.

Jakov Ignjatović o svojim djelima je govorio: „U djelu sam crtao slike i karaktere onakvi kakvi se ti u životu pokazuju, realistički, kako jesu, a ne kako bi se htjelo“.

Njegovo najbolje i najsređenije djelo je realistički roman „Večiti mladoženja“, objavljen 1878. godine. Fabula predstavlja jednu srpsku trgovačku porodicu, njene uspone i padove. Ignjatović je imao za cilj prikazivanje suprotnosti između različitih generacija. Očevi u ovom romanu su snažne ličnosti koji su bili sposobni da steknu bogatstvo, dok su njihovi sinovi likovi slabog karaktera, neradnici koje troše stečeno bogatstvo svojih očeva.

Roman o „Vasi Rešpektu“ prvi put je objavljen časopisu „Otadžbina“ 1875. godine, dok je u obliku knjige štampan 1913. godine. Po žanru je avanturistički društveni roman. Prema glavnom liku Vasi okolina se nepravedno odnosi. Njegova narav je plaha. Kada je otišao u husare otac ga lišava nasljedstva i uopšte ne podržava takav njegov čin. Vasine nepromišljene odluke uticaće na cijeli njegov život i mnogo će ispaštati zbog njih. Pisac je u ovom romanu pisao i o revolucionarnim borbama vođenim 1848. godine.

Ignjatovićev pripovjedački i umjetnički talenat u romanima ogleda se kroz pejzaže, dijaloge, slike koje daju jasnu viziju njegove snažne umjetničke ličnosti. Iako su neki negirali, a neki hvalili njegovu umjetničku vrijednost, Ignjatović je iznosio izvrsne pojedinosti, stvarajući opsežna djela u cijeloj karijeri.

Znao je istaknuti posebnu važnost kumulacije likova, kao i događaja, kroz koje iznosi stvarne slike života. Kroz svojevrstan humor i melanholiju, očima iskusnog čovjeka, piše o uzaludnosti življenja.

Kao posmatrač oštrog oka znao je da uočava bitne crte kod ljudi i da ih misaono uopštava, stvarajući interesantne likove u svojim djelima. Pisao je o likovima iznoseći cijele psihološke studije, jednako ubjedljive kao i u stvarnom životu, kroz koje je nerijetko znao da dočara prave tragične sudbine.

Kroz glavne likove naročito je pokazao svoje sposobnosti kao pisca. Ugledajući se na evropsku literaturu, likovi mu zrače kroz neobične karaktere, ali koje prate i izuzetne sudbine. Osobenjak je neko ko se teško uklapa u zajednicu, pa je vjerovatno imao potrebu da stvara likove slične svojim karakternim crtama. Slobodnim očima kondenzuje likove u svoje knjige, ne oslanjajući se na tuđa djela i ideje. Zbog svoje izrazite ljubavi prema istini, bio je pisac stvarnih dijela koja daju potpunu iluziju stvarnosti.

Kroz svoje stvaralaštvo slika stvaran savremeni život vojvođanskog društva u kojima pored realističkog, preovladava avanturistički i humoristički ton. Ovo se posebno ogleda u romanima: „Trpen spasen“ (roman prerađen u dramu „Adam i berberin“), „Trideset godina iz života Milana Narandžića“

Od pripovijedaka ističu se sljedeći naslovi: „Pita od hiljadu forinata“, „Knez u kupatilu“, „Najskuplja koza“.

Jakov Ignjatović je pisao i objavljivao članke o književnosti: „Pogled na književstvo“, „Srbin i njegova poezija“, „Srpsko spisateljstvo“ i „Književnost i politika“.

Cilj članaka je isticanje funkcije i shvatanja književnosti. Takođe je iznosio i lične misli o književnosti, značajne za razumijevanje njegovih dijela.

Smatra se jednim od najtalentovanijih i najplodnijih srpskih novinara. Kroz svoj novinarski rad ostvario je značajan doprinos konstituisanju srpske nacionalne ideologije. Svojim člancima iznosio je viziju uverljivog novinarskog polemičara.

Bibliografija

• „Đurađ Branković“ (Sremski Karlovci, 1859. godine)
• „Milan Narandžić“ (Novi Sad, 1860. – 63. godine; II izd. Beograd 1900. godine)
• „Čudan svet“ (Novi Sad, 1869. godine)
• „Dela Jakova Ignjatovića“ (Novi Sad, 1874. godine; II Temišvar, 1878. godine)
• „Uveo listak“ (Novi Sad, 1878. godine)
• „Adam i berberin prvi ljudi“ (Novi Sad, 1881. godine)
• „Stari i novi majstori“ (Novi Sad, 1883. godine)
• „Patnica“ (Novi Sad, 1888. godine; II izd. Beograd, 1936. godine)
• „Večiti mladoženja“ (Beograd, 1910. godine)
• „Vasa Rešpekt“ (Beograd, 1913. godine)
• „Dela“ (Beograd, 1932. – 35. godine)
• „Odabrana dela“ (Novi Sad, 1948. – 53. godine)
• „Odabrana dela“ (Novi Sad i Beograd 1959. i 1969. godine)
• „Memoari“ (Beograd, 1966. godine)
• „Odabrana dela“ (Novi Sad, 1985. godine)