Jovan Dučić

Biografija

Jovan Dučić je bio srpski i jugoslovenski književnik, te diplomata. Rođen je 15. februara 1874. godine u Trebinju, a umro 7. aprila 1943. godine u američkom industrijskom gradiću Geri na severozapadu Indijane.

Dučić je pisao pesme, prozna dela, literarne eseje i studije o piscima, te pesnička pisma, pa je s pravom uvršten među najznačajnije predstavnike srpskog modernizma. Bio je član i jedan od osnivača nacionalne nevladine organizacije „Narodna odbrana“, član Kulturno-umetničkog društva „Gusle“, te zajedno sa Aleksom Šantićem jedan od osnivača književnog lista „Zora“. Godine 1931. izabran je za redovnog člana Srpske kraljevske akademije. Bio je član diplomatskog predstavništva Kraljevine Jugoslavije u Turskoj, Italiji, Španiji, Egiptu i drugim državama.

Detinjstvo i obrazovanje

Oko tačnog datuma i godine rođenja Jovana Dučića godinama su se vodile razne rasprave. Ipak, zvanično je usvojeno da je pesnik rođen 15. februara 1874. godine u selu Podgljivlje, u podnožju planine Leotar, nedaleko od Trebinja. Njegov otac Andrija Dučić, po zanimanju trgovac, poginuo je samo godinu dana nakon Jovanovog rođenja u Hercegovačkom ustanku. Andrija je sahranjen u Dubrovniku, a majka Jovana morala je da se stara o četvoro dece. Jovan je imao stariju sestru Milanu, te starijeg polubrata Ristu i polusestru Soku, koje je Jovanka dobila u braku sa Šćepanom Glogovcem.

Dučić je osnovnu školu završio u Trebinju, a kada se porodica preselila u Mostar upisao je trgovačku školu. U Mostaru je živeo s polubratom Ristom Glogovcem koji je imao trgovačku radnju, gde je Jovan u slobodno vreme pomagao bratu. Posle toga dve godine je pohađao učiteljsku školu u Sarajevu. Maturirao je 1893. godine u Somboru.

Prosveta

Iste, 1893. godine dobio je posao učitelja u Bijeljini. Tu je na balu u hotelu „Drina“ upoznao Magdalenu Nikolić, bivšu učenicu trgovačke škole. Tajno su se verili 5. novembra 1893. godine. Međutim, Dučić nije dugo ostao u Bijeljini, jer su ga austrougarske vlasti zbog patriotskih pesama „Otadžbina“ i „Oj, Bosno“ proterale iz grada. Etiketu patriote koju je dobio u Bijeljini nije mogao, a ni hteo lako da skine pa je imao problem da nađe posao u struci. Uspeo je da se zaposli u manastirskoj školi u Žitomisliću. Godine 1895. vratio se u Mostar, gde je do 1899. godine radio kao učitelj.

Po odlasku iz Bijeljine dopisivao se sa Magalenom, a jedan deo te prepiske sačuvala je profesorka Ljiljana Lukić. Istoričari tvrde da je nakon raskida s pesnikom Magdalena odlučila da više neće izaći iz kuće. Pred smrt je zatražila da joj na spomenik uklešu sledeće reči „Maga Nikolić – Živanović, 1874 – 1957, sama pesnik i pesnika Jove Dučića prvo nadahnuće“.

Književnost

Svoju prvu pesmu pod naslovom „Samohrana majka“ Dučić je objavio 1886. godine u somborskom listu „Golub“. Sledeće godine umrla mu je sestra Milena kojoj je posvetio ove tužne stihove…

„Spusti se blago veče,

Umukli ptičiji glasi,

A na tvom grobu, sejo,

Pošljednja  zora gasi

Pa suši čistu rosu

Na grobu što se sije;

Majčine suze to su

To bistra rosa nije….“

Njegove pesme objavljivali su listovi „Neven“, „Bosanske Vile“, „Cetinjske Zore“ i drugi, a nakon što je počeo da radi u Bijeljini, počeo je i da objavljuje niz nacionalnih članaka u Novom Sadu, Sarajevu i Pančevu. Zbog pesama „Otadžbina“ i „Oj, Bosno“ proteran je iz grada. Kratko je radio u manastiru Žitomislić, pa se vratio u grad svog detinjstva, u Mostar.

Aleksa Šantić, Svetozar Ćorović i Jovan Dučić su 30. novembra 1895. godine uputili molbu Zemaljskoj vladi u Sarajevo za otvaranje književnog časopisa „Zora“. Već 28. februara stiglo je zvanično odobrenje za osnivanje časopisa, a u aprilu 1896. godine izašao je prvi broj lista „Zora“ u kome se našla Šantićeva pesma „Ostajte ovdje“. Časopis je u kontinuitetu izlazio od 1896. do 1901. godine i bio je isključivo književnog karaktera. U njemu su se mogle pronaći književne teme sa južnoslovenskih prostora, ali i evropske literarne scene.

Dučić je u mostarskoj „Zori“ bio glavni urednik. Objavljivao je prevode tekstova sa nemačkog i francuskog jezika, te članke i rasprave o slikarima, knjigama i kulturnim dešavanjima.

U izdanju „Zore“ Dučić je 1901. godine objavio svoju prvu zbirku pesama. Ubrzo nakon toga je zajedno sa Ćorovićem otpušten s posla i priveden. Nakon što je pušten iz pritvora, upisao je studij prava na Filozofsko-sociološkom fakultetu u Ženevi. Tih godina, uprkos udaljenosti, nastavio je da sarađuje s brojnim listovima u Srbiji i Bosni. Osim književnih radova prevodio je tekstove sa ruskog i nemačkog jezika za Maticu Srpsku u Novom Sadu. Tih godina štampane su pesme „Jadranski soneti“, „Pjesme Leili“, „Moja pjesma“, te „Otadžbina“ – pesma zbog koje su austrougarske vlasti zabranile Dučiću da radi kao učitelj u Bosni i Hercegovini.

„Ne trza te užas b`jede, nit’ te trza užas rana

Mirno spavaš, mila majko, teškim sankom uspavana…“

Početkom leta 1904. godine je u Srpskom književnom glasniku objavio svoje pesme „Dubrovački pasteli“ i „Dubrovački Polkisar“, a početkom jeseni iste godine na sceni Narodnog pozorišta u Beogradu premijerno je izvedena njegova drama „Krunisanje dušanovo“. Esej o književniku Bori Stanković objavio je 1905. godine.

U julu 1906. godine Letopis „Matice Srpske“ objavio je Dučićeve pesme „Gama“, „Dubrovački karneval“, „Dubrovačko vino“, „Nirvana“ i druge.

„Ne! ta bolna ljubav koju srce naše

Sad kune u svome očajanju dugom,

Beše možda mržnja koja nas vraćaše

Uvek u zagrljaj kobni jedno drugom.“

(odlomak iz pesme „Gama“ objavljene u zbirci „Pesme sunca“)

Godine 1908. štampane su mu tri knjige. Srpska književna zadruga iz Beograda je objavila Dučićevu zbirku „Pesme“, dok su pesme koje je pisao u Ženevi objavljene pod naslovom „Pesme u prozi“. Treća knjiga, u izdanju kuće „Davidović“ iz Beograda takođe je bila zbirka pesama. Tri godine kasnije štampano je novo izdanje zbirke pesama.

Književni kritičar Jovan Skerlić ocenio ga je kao „najboljeg mladog liričara u srpskoj i jugoslovenskoj književnosti“.

Izdavačko preduzeće „Narodna prosveta“ je u periodu od 1929. do 1930. godine objavilo šest zbirki pesama među kojima su se našle „Pesme sunca“, „Pesme ljubavi i smrti“, „Carski soneti“ i druge. Putnička pisma „Gradovi i himere“ Dučić je objavio 1940. godine. Nakon odlaska u Ameriku mnogo je pisao o raspadu Jugoslavije. Godine 1942. objavio je dve knjige „Federalizam i centralizam: Istina o „spornom pitanju“ u bivšoj Jugoslaviji“ i „Jugoslovenska ideologija: istina o „jugoslavizmu““. Obe knjige objavio je Centralni odbor Srpkse narodne odbrane u Americi.

Poslednje delo koje je Dučić objavio bila je zbirka pesama „Lirika“. Objavio ju je u vlastitom izdanju, u Pitsburgu 1943. godine.

Diplomatija

Godine 1907. Izabran je za pisara u Ministarstvu inostranih dela Srbije, a 1910. godine postavljen je za atašea u ambasadi u Carigradu. Nakon Turske, postao je ataše u Sofiji. U periodu od 1912. do 1927., godine bio je ataše, sekretar, a nakon toga i otpravnih poslova u ambasadama u Rimu, Atini, Madridu i Kairu, te delegat u Društvu naroda u Ženevi. Godine 1927. je privremeno penzionisan, ali je nakon dve godine vraćen na mesto otpravnika poslova u ambasadi u Egiptu.

Prvo je izabran za dopisnog člana Srpske kraljevske akademije, a od 1931. godine posao je redovni član ove institucije. Godinu dana kasnije postavljen je za izaslanika u Budimpešti, a od 1933. do 1941. godine bio je izaslanik u Rimu, te ambasador u Bukureštu. Dučić je bio prvi jugoslovenski diplomata u rangu ambasadora u ovom gradu. Iz Bukurešta je potom prebačen u Madrid gde je bio opunomoćeni poslanik sve do raspada Kraljevine Jugoslavije. Nakon što je Španija priznala tzv. Nezavisnu državu Hrvatsku, Kraljevina je prekinula diplomatske odnose s tom zemljom, pa se u junu 1941. Dučić preselio u Lisabon, odakle je nakon dva meseca otputovao u Sjedinjene Američke Države. Živeo je kod rođaka Mihajla u gradiću Geri, u američkoj saveznoj državi Indijani.

Nastavio je da vodi organizaciju koju je 1914. godine osnovao Mihajlo Pupin, a koja je predstavljala srpsku dijasporu u Americi. Pisao je pesme, političke brošure i novinske članke, duboko povređen situacijom u rodnoj Jugoslaviji i stradanjem srpskog naroda.

Smrt

Jovan Dučić je preminuo 7. aprila 1943. godine u Geriju, a njegovi posmrtni ostaci su preneseni u srpski manastir Svetog Save u Libertivilu. Želja mu je bila da bude sahranjen u rodnom Trebinju, a ta želja uslišena je 22. oktobra 2000. godine.

Značaj

Poezija Jovana Dučića predstavljala je ogromnu novinu i napredak u razvoju srpske i jugoslovenske pesničke reči, pa je trebinjski pesnik s pravom uvršten među najbolje srpske liričare. Mnogi književni kritičari i istoričari slažu se u tome da je forma kojom je  Dučić pisao bila skoro savršena, te da se u njegovim pesmama skladno prepliću melodije, boje i ukusi.

U delima koja je pisao dok je radio u diplomatskoj službi, oseća se blagi prelaz od, uslovno rečeno, narodne, ka salonskoj poeziji, što ga, ipak nije udaljilo od jednostavnosti izraza u kome i danas mnogi uživaju.

Dučićeva dela ušla su u školske čitanke i lektire na skoro celom prostoru bivše Jugoslavije, a u njegovom rodnom Trebinju se svake godine organizuje manifestacija „Dučićeve večeri“ tokom koje se dodeljuje pesnička nagrada „Jovan Dučić“.

Mnoge ulice, škole, biblioteke i druge institucije nose ime slavnog srpskog pisca.

Bibliografija

• 1901. Pjesme, knjiga prva, izdanje uredništva „Zore“ u Mostaru
• 1908. Pesme, Srpska književna zadruga, Kolo XVII, knj. 113. Beograd
• 1908. Pesme u prozi, Plave legende, pisano u Ženevi 1905. Beograd
• 1908. Pesme, Izdavačka kuća „Davidović“, Beograd
• 1911. Pesme, izdanje S. B. Cvijanovića, Beograd, 1911.
• 1929-31. Sabrana dela, Knj. I-V. Biblioteka savremenih jugoslovenskih pisaca, Beograd, Izdavačko preduzeće „Narodna prosveta“:
  • I Pesme sunca (1929)
  • II Pesme ljubavi i smrti (1929)
  • III Carski soneti (1930)
  • IV Plave legende (1930)
  • V Gradovi i himere (1930)
  • VI Blago cara Radovana: knjiga o sudbini (1930-31)
• 1940. Gradovi i himere, (Putnička pisma), Srpska književna zadruga, Beograd
• 1942. Federalizam ili centralizam: Istina o “spornom pitanju“ u bivšoj Jugoslaviji, Centralni odbor Srpske narodne odbrane u Americi, Čikago
• 1942. Jugoslovenska ideologija: istina o “jugoslavizmu“, Centralni odbor Srpske narodne odbrane u Americi, Čikago
• 1943. Lirika, izdanje piščevo, Pitsburg

Dela objavljena posthumno

• 1943. Sabrana dela, Knjiga X Jedan Srbin diplomat na dvoru Petra Velikog i Katarine I – Grof Sava Vladislavić – Raguzinski, Pitsburg
• 1951. Sabrana dela, Knjiga VII-IX (Odabrane strane). Rukopise odabrali J. Đonović i P. Bubreško. Izdanje Srpske narodne odbrane u Americi, Čikago, 1951.
• 1969. Sabrana dela, (uredili Meša Selimović i Živorad Stojković), Svjetlost, Sarajevo
• 1989. Sabrana dela, (uredili Meša Selimović i Živorad Stojković. Pregledao i dopunio Živorad Stojković), BIGZ, Svjetlost, Prosveta, Beograd-Sarajevo