Foto: Joel Rouse/ Ministry of DefenceElizabeth Alexandra Mary (Elizabeta Aleksandra Meri) je kraljica Ujedinjenog kraljevstva i drugih Krunskih zemalja. Rođena je 21. aprila 1926. godine u Londonu. Njen otac je došao na tron nakon što mu se brat, kralj Edward VIII (Edvard VIII) 1936. godine odrekao trona, nakon čega ona postaje buduća prestolonaslednica. Za vreme Drugog svetskog rata počela je da obavlja javne dužnosti. 1947. godine se udala za princa Filipa, vojvodu od Edinburga, sa kojim ima četvoro dece.
Kada je 1952. godine njen otac umro, Elizabeta je postala glava Krunskih zemalja i kraljica sedam nezavisnih Krunskih zemalja: Ujedinjenog Kraljevstva, Kanade, Australije, Novog Zelanda, Južne Afrike, Pakistana i Cejlona. Značajni događaji koji se vežu za kraljicu su njeno krunisanje 1953. godine, te proslave Srebrnog, Zlatnog i Dijamantskog jubileja. 2017. godine postala je prva vladarka koja je doživela Safirni jubilej. Elizabeta je britanski vladar sa najdužom vladavinom, kao i najdugovečnija kraljica i glava zemlje u svetu, te se smatra najstarijom trenutnom vladarkom neke zemlje.
Kraljica se nekoliko puta za vreme svoje vladavine susrela sa kritikama medija, naročito nakon raspada brakova njene dece, annus horribilis 1992. godine ili smrti njene snahe, Diane (Dijana), princeze od Velsa 1997. godine. Ipak, podrška monarhije nikada nije izostala, kao i kraljičina popularnost.
Detinjstvo
Elizabeta je rođena 21. aprila 1926. godine, za vreme vladavine njenog dede sa očeve strane, kralja Georgea (Džordž) V. Njen otac, vojvoda od Jorka a kasnije i kralj George VI je bio drugi sin kralja. Njena majka, vojvotkinja Jorka i kasnije kraljica Elizabeta je bila najmlađa ćerka škotskog aristokrate, grofa Stratmora i Kinghorna. Elizabeta je rođena carskim rezom u dedovoj kući u Londonu. Krstio ju je anglikanski nadbiskup Jorka, Cosmo Gordon Lang (Kosmo Gordon Lang) u privatnoj kapeli u Bakingamskoj palati, 29. maja, kada je dobila ime po majci, srednje ime po očevoj prabaki, a poslednje ime po očevom ocu.
Kraljičina jedina sestra, princeza Margaret (Margaret) je rođena 1930. godine. Sestre su obrazovane kod kuće pod nadzorom majke i guvernante Marion Crawford (Merion Kraford). Marion je kasnije objavila biografiju zasnovanu na detinjstvu dve princeze, a nazvala ju je „The Little Princesses“, što je kraljevska porodica oštro osudila.
Pre nasleđivanja prestola
Za vreme vladavine njenog dede, Elizabeta je bila treća u liniji za nasledstvo prestola. Ispred nje su bili njen stric Edward i njen otac. Iako je javnost bila zainteresovana za nju, nije bilo očekivano da će postati kraljica, budući da je Edward bio još mlad, te su mnogi verovali da će se oženiti i dobiti decu. Nakon smrti njenog dede 1936. godine, njen ujak je preuzeo tron a Elizabeta je postala druga u redu za prestole. Kasnije te godine, Edward se odrekao prestola jer je želeo da se oženi razvedenom ženom, što je izazvalo skandal u zemlji. Posledično, njen otac je postao kralj a ona je postala prestolonaslednica. Da su njeni roditelji naknadno dobili sina, Elizabeta bi izgubila svoj položaj ali to se nije dogodilo.
1939. godine, njeni roditelji su išli na turneju po Kanadi i Americi. Kao i par godina ranije, kada su obilazili Australiju, Elizabeta je ostala u Britaniji jer je njen otac smatrao da je premlada za putovanja. Kako bi se redovno čuli, njeni roditelji su obavili prvi prekookeanski telefonski poziv 18. maja 1927. godine.
U septembru 1939. godine, Britanija je ušla u Drugi svetski rat, zbog čega je bilo predloženo da se princeze evakuišu u Kanadu. Ovo je odbila njihova majka koja nije želela da deca budu bez nje. Princeze su ostale u Balmoral dvorcu u Škotskoj do Božića te godine, nakon čega su prešle u Norfolk. Godinu dana kasnije preselile su se u Vindsor dvorac, gde su ostale narednih pet godina. 1940. godine, Elizabeta se prvi put oglasila preko radija za vreme BBC emisije „Children’s Hour“, kako bi pružila podršku svoj deci koju je pogodio rat.
1943. godine, Elizabeta se prvi put sama pojavila u javnosti, za vreme posete Grenadier čuvarima, čiji pukovnik je postala prethodne godine. Kako je se približavao njen osamnaesti rođendan, parlament je promenio zakon kako bi ona mogla biti savetnik države u odsustvu oca, što se dogodilo za vreme njegove posete Italiji 1944. godine.
Za vreme rata postojao je plan da se uguši velški nacionalizam tako što bi princezu povezali sa Velšanima. Političari su predložili da je na njen osamnaesti rođendan proglase princezom od Velsa ali je kralj odbio jer je smatrao da ta titula pripada samo ženi princa od Velsa. 1947. godine, Elizabeta je krenula na svoju prvu prekomorsku turneju po Južnoj Africi u pratnji roditelja. Za vreme turneje, na svoj 21. rođendan je izjavila kako je odlučila svoj život da posveti službi.
Elizabeta je upoznala svog budućeg muža, princa Phillipa od Grčke i Danske, 1937. godine. Oni su bili drugi rođaci preko kralja Christiana IX (Kristijan IX) od Danske i treći preko kraljice Victorie. Nakon drugog susreta na Kraljevskom mornaričkom koledžu u Dartmuntu, u julu 1939. godine, Elizabeta iako je imala samo 13 godina je izjavila kako se zaljubila u princa, te su počeli da razmenjuju pisma. Imala je 21 godinu kada su i službeno objavljene njihove zaruke, 9. jula 1947. godine.
Zaruke nisu prošle bez skandala. Phillip nije imao novčana sredstva, bio je stranac, te je imao sestre koje su se udale za nemačke naciste. Mnogi, a ponajviše njena majka su smatrali kako Phillip nije dovoljno dobar za princezu. Pre braka, Phillip se odrekao svoje grčke i danske titule, te je sa pravoslavlja prešao na katoličanstvo, nakon čega je preuzeo prezime majčine britanske porodice. Samo par dana pre venčanja, proglašen je vojvodom od Edinburga, te je prozvan njegovim veličanstvom.
Par se venčao 20. novembra 1947. godine u Vestministerskoj opatiji. U posleratnoj Britaniji nije bilo prihvatljivo da vojvodine sestre udate za Nemce budu pozvane na venčanje. Vojvoda od Vindsora, bivši kralj Edvard VIII takođe nije bio pozvan. Elizabeta je rodila prvo dete, princa Charlesa (Čarls) 14. novembra 1948. godine. Drugo dete, princezu Anne (En) rodila je dve godine kasnije. Ubrzo posle venčanja, par se preselio u Klerens Haus u Londonu, ali je vojvoda nekoliko puta boravio u britanskoj koloniji Malta, jer je obavljao dužnost kraljevskog mornaričkog oficira. Za vreme njihovog boravka na Malti, deca su bila u Britaniji.
Vladavina
Za vreme 1951. godine, zdravstveno stanje kralja George VI se pogoršalo. Elizabeta je često umesto njega obavljala kraljevske dužnosti, a njena sekretarica je čak sa sobom nosila pripremljen formular kojim bi je proglasili kraljicom u slučaju njegove smrti.
6. februara 1952. godine, samo nekoliko sati nakon povrataka Elizabeta i njenog supruga sa turneje po Australiji, umro je kralj George VII. Phillip je saopštio vesti novoj kraljici, a ona je odmah zauzela tron. Proglašena je kraljicom po povratku u Ujedinjeno kraljevstvo, nakon čega su se ona i vojvoda preselili u Bakingamsku palatu.
Sa njenim preuzimanjem prestola, bilo je očekivano da će preuzeti muževljevo prezime, međutim njena baka, kao i britanski premijer Winston Churchill (Vinston Čerčil) su se zalagali da zadrži prezime Windsor, što je Elizabeta i uradila. Vojvoda se protivio toj odluci jer bi tako bio jedini vojvoda koji svojoj deci ne bi dao prezime. Nakon smrti kraljice Mary i ostavke premijera, 1955. godine, Phillip i Elizabeta su odlučili da će njihova deca koja nemaju šanse za prestole nositi njegovo prezime.
Za vreme priprema za krunisanje, princeza Margaret je rekla sestri kako želi da se uda za Peter Townsenda (Piter Taunsend), koji je bio stariji od nje 16 godina, te je bio razveden i imao je dva sina iz prethodna braka. Elizabeta je predložila princezi da sačeka godinu dana, u nadi da će se predomisliti, jer bi se u suprotnom morala odreći trona. Tako je i bilo, te se 1960. godine, Margaret udala za Antony Armstrong-Jonesa (Entoni Armstrong Džons), od kojeg se razvela 1978. godine, te se nije ponovno udavala.
Kraljičino krunisanje je po prvi put prikazano na televiziji. Njena venčanica je bila izvezena cvetnim dezenima Krunskih zemalja, po njenom naređenju. 2. juna 1953. godine, Elizabeta je i službeno postala kraljica Ujedinjenog kraljevstva.
1953. godine, kraljica i njen suprug su krenuli na sedmomesečnu turneju po svetu, gde su obišli 13 zemalja. Elizabeta je postala prva vladarka koja je posetila Australiju i Novi Zeland. Pored toga, do danas je ostala vladarka koja je posetila najviše zemalja kojim je upravljala.
1956. godine, Britanija i Francuska su neuspešno pokušali da zauzmu Egipat kako bi dobili Suetski kanal. Ubrzo posle toga, britanski premijer Sir Anthony Eden (Entoni Iden) je dao ostavku, nakon čega je kraljica bila primorana da izabere novog vođu zemlje. Ona se odlučila za Harold Macmillana (Harold Mekmilan), nakon čega ju je javnost po prvi put kritikovala. Njen daljni izbor premijera je ponovno doveo do kritika, ali je 1965. godine donesen zakon kojim se ona oslobađa te dužnosti.
1957. godine Elizabeta je posetila Ameriku, gde je otvorila i 23. Kanadski parlament, čime je postala prva vladarka Kanade koja je to uradila. Dve godine kasnije, vratila je se u Ameriku i Kanadu, a 1961. godine obilazila je Kipar, Indiju, Pakistan i Iran. Za vreme posete Gani i Kvebeku ekstremisti su pokušali atentat na nju, ali kraljica nije odustala od turneje, ističući da je to njena dužnost kao kraljice.
Kada je trebala roditi princa Andrewa (Endru) 1959. godine, i Edwarda (Edvard) 1963. godine nije se pojavila na Državnom otvaranju britanskog parlamenata, što su jedini događaji koje je propustila za vreme svoje vladavine.
1977. godine, Elizabeta je proslavila Srebrni jubilej svoje vladavine. Slavlje je samo dodatno učvrstilo kraljičinu popularnost, uprkos negativnim naslovima u novinama povodom razvoda njene sestre Margaret. Naredne godine prihvatila je posetu rumunskog komunističkog vođe, Nikolajea Čaušeskog i njegove supruge Elene, iako je smatrala kako su neprijatelji njeno zemlji. Iste godine se susrela sa dva udarca, prvi kada je Anthony Blunt (Entoni Blant) proglašen komunističkim špijunom, a drugi kada je izvršen atentat na lorda Mountbattena.
1981. godine, šest sedmica pre venčanja princa Charlesa sa princezom Diana Spencer, šest pucnjeva je ispaljeno na kraljicu dok je jahala svog konja. Policija je kasnije utvrdila kako su meci bili ćorci, te je sedamnaestogodišnji Marcus Sarjeant osuđen na pet godina zatvora, a pušten je posle tri. Nekoliko meseci kasnije, ponovno je napadnuta na Novom Zelandu. Tada je sedamnaestogodišnji Christopher John Lewis (Kristofer Džon Luis) pucao iz puške sa petkom sprata zgrade ali je promašio. Nikada mu nije bilo suđeno za pokušaj ubistva ili izdaju, te je dobio tri godine zatvora zbog posedovanja oružja. Dve godine kasnije, pokušao je pobeći iz sanatorijuma kako bi ubio princa Charlesa, koji je posećivao zemlju sa suprugom i sinom, princem Williamom (Vilijam).
9. jula 1982. godine, kraljica je doživela još jedan napad kada se probudila u svojoj sobi pored provalnika koji je pokušao da je ubije. Veliko interesovanje medija za privatni život kraljevske porodice je za vreme osamdesetih godina je dovelo do objavljivanja priča na naslovnim stranama koje nisu bile proverene, te su većino bile netačne. Jedna od priča bila je kako kraljica ne podržava rad Margaret Thatcher (Margaret Tečer), koja je kasnije javno izrazila svoje oduševljenje kraljicom, a Elizabeta joj je dodelila dve počasti.
Pred kraj osamdesetih godina, kraljica je postala meta satire. Učešće mlađih članova kraljevske porodice u humanitarnoj igri „It’s Royal Knockout“ je takođe ismevano. 1991. godine, po stvaranju pobedničke koalicije povodom pobede u Zalivskom ratu, kraljica je postala prvi britanski vladar koji je javno govorio o sastanku sa kongresom Ujedinjenih nacija. 24. novembra 1992. godine, održala je govor povodom četrdesetogodišnjice njene vladavine, gde je rekla da je 1992. godina bila annus horribilis (užasna godina). To je odnosilo na konstantni medijski linč što zbog njenih postupaka, što zbog postupaka njene dece i ostalih članova kraljevske porodice, koji su se smatrali nekonvencionalnim.
Dva dana nakon govora, premijer John Major (Džon Mejer) je objavio kako će uraditi reformu finansija u kraljevstvu, što je značilo da će kraljica plaćati porez od 1993. godine. Sledećih godina, mediji su pomno pratili bračno stanje njenog najstarijeg sina i princeze Di, zbog čega je javnost sve više naginjala ka republikancima. U konsultaciji sa svojim suprugom i premijerom, kraljica je napisala javno pismo sinu u kome je istaknula kako je razvod braka u ovom trenutku čak poželjan.
Javnost je posebno bila šokirana načinom na koji je kraljica, kao i ostatak kraljevske porodice prihvatio vest o smrti princeze Di. Kako bi iznela svoje mišljenje o situaciji, kraljica je održala govor dan pre sahrane princeze. U novembru 1997. godine, kraljica i njen suprug su proslavili zlatni pir svog braka. Elizabeta je održala govor gde je istaknula kako je Phillip njena snaga i oslonac.
2002. godine, Elizabeta je proslavila svoj Zlatni jubilej vladavine. Budući da su joj sestra i majka umrle u februaru i martu iste godine, u medijima se raspravljalo da li će proslava biti uspeh ili propast po kraljicu. Ponovno je krenula na veliku turneju svojih zemalja, započevši putovanje na Jamajci u februaru. Kao i 1977. godine, održane su ulične zabave i komemorativni događaji, te su podignuti spomenici u čast proslave. Po milion ljudi je svaki dan prisustvovalo slavlju jubileja u Londonu.
Iako je većinu života bila dobrog zdravlja, kraljica je 2003. godine operisala oba kolena. Tri godine kasnije propustila je otvaranje stadiona u Emiratima zbog ukočenih mišića u leđima koji su joj stvarali probleme čitavo leto.
Elizabeta je postala prva vladarka koja je proslavila dijamantnu godišnjicu braka, u novembru 2007. godine. Kraljica se po drugi put obratila Ujedinjenim nacijama 2010. godine, kao kraljica Kraljevskih zemalja i poglavar Komonvelta. Generalni sekretar UN-a ju je predstavio kao „sidro našeg doba“. Za vreme posete Njujorku, nakon čega je krenula na turneju po Kanadi, službeno je otvorila vrt u spomen britanskim žrtvama povodom napada 11. septembra. Njena poseta Australiji, 16. put od 1954. godine je u medijima proglašena njenom oproštajnom posetom zbog kraljičinih godina.
Na poziv irskog predsednika Mary McAleesea (Meri Mekaliz), kraljica je bila prvi vladar koji je posetio republiku Irsku, u maju 2011. godine. 2012. godine, kraljica je proslavila Dijamantni jubilej svoje vladavine koja je tada trajala 60 godina. Ponovno su slavlja održana po čitavom kraljevstvu, kao i izvan njega. Ona i suprug su održali dugačku turneju po Ujedinjenom kraljevstvu, dok su joj deca i unuci posetili zemlje izvan kraljevstva u njeno ime.
4. juna iste godine, kraljica je sa suprugom proslavila safirnu godišnjicu braka. Kraljica koja je 1976. godine otvorila Letnje olimpijske igre u Montrealu je 2012. godine otvorila Letnje Paraolimpijske igre u Londonu, nakon čega je postala prva vladarka koja je dva puta otvarala ceremoniju u dve države. Na londonskim igrama se pojavila u kratkom filmu pored Daniel Craiga (Danijel Kreg), gde je glumila Bond devojku. Za to je 2013. godine dobila BAFTA nagradu, te je proglašena najupamćenijom Bond devojkom ikada.
U martu 2013. godine je ponovno bila hospitalizovana. Ubrzo posle toga je odbila da se pojavi na sastanku poglavara komonveltskih država, po prvi put u 40 godina. Na sastanku u Šri Lanci je sada predstavlja sin Charles. 2018. godine imala je operaciju oka. Kraljica je nadmašila svoju prapraprabaku, kraljicu Victoriu te tako postala najdugovečnija britanska vladarka 21. decembra 2007. godine.
9. septembra 2015. godine je postala kraljica koja je najduže vladala nekom kraljevinom. Pored toga, smatra se najdugovečnijom vladarkom kanadskog modernog doba. Trenutno je najstarija vladarka, budući da je kralj Saudijske Arabije umro 23. januara 2015. godine.
20. novembra 2017. godine postala je prva britanska vladarka koja je proslavila platinastu godišnjicu braka. Kraljica nema planove da odustane od vladavine, iako je princ Charles preuzeo više dužnosti nakon što je ona 2018. proslavila svoj 92. rođendan.
Prepoznatljiva je po nošenju konzervativne odeće i šešira pastelnih boja. Obožava konjske trke, pse i fotografija. Njena imovina se procenjuje na pola miliona dolara, iako većina njenih poseda nije uključena u ovu procenu jer im se ne zna cena.
