Petar Dobrović

Biografija

Petar Dobrović je bio poznati srpski slikar i političar. Rođen je 14. januara 1890. u Pečuju, a umro je 27. januara 1942. godine u Beogradu.

Dobrović je jedan od najznačajnijih naših predstavnika modernizma jugoslovenske umetnosti koja se desila između Prvog i Drugog svetskog rata, a smatra se predstavnikom i srpskog kolorizma.

Dobrović je bio predsednik srpsko-mađarske Branjsko – Bajske Republike 1921. godine, ali koja nije trajala dugo, svega nekoliko dana.

U knjizi pod nazivom „100 najznamenitijih Srba“ koju čine su biografije istaknutih Srba i koja je prevedena na nekoliko stranih jezika, sadrži biografiju i ovog velikog umetnika.

Porodica i školovanje

Porodica Petra Dobrovića potiče iz Slavonije, iz Daruvara, a preselili su se u mesto Nađkanjiža gde su stekli bogatstvo i ugled od prodaje stoke. Tu je bio rođen i otac Petra Dobrovića, dok je majka Irena Heidl bila poreklom Nemica, rođena u badanjskom gradiću Šiklošu.

14. januara 1890. godine u Pečuju rođen je Petar Dobrović, a imao je tri brata Nikolu koji je bio poznati srpski arhitekta, te Stevana i Đoku. Stevan i Đoka išli su u vojnu školu u Pečuju. U istom gradu je i studirao veliki hrvatski pisac Miroslav Krleža sa kojim su se družili braća Dobrović, te iz tih godina datira i poznanstvom sa Petrom.

Petar Dobrović je završio pečujsku gimnaziju u kojoj su profesori bili iz katoličkog reda, te je imao neprijatnosti zbog svoje srpske narodnosti. Tako je 1903. godine, jedan od profesora Dobrovića nazvao „srpskim ubicom kraljeva“ zbog ubistva kralja Aleksandra Obrenovića i njegove žene Drage Mašin.

Posele završene gimnazije, od 1907. do 1908. godine, Dobrović je pohađao skulptorski odsek Zanatsko – umetničke škole u Budimpešti.

Akademiju likovnih umetnosti u Budimpešti išao je od 1909. do 1911. godine i studirao je na odseku za slikarstvo. Profesori koji su uticali na njegov rad bili su poznati kontraverzni umetnici Eden Balo i Tivadar Zemplenji, a kasnije je na njegov rad uticao i Karolj Ferenci.

Životni i umetnički put velikog slikara

Petar Dobrović prvi put izlaže 1911. godine u Muzeju lepih umetnosti u Budimpešti.

U vremenskom periodu od 1912. do 1914. godine, Dobrović boravi u Parizu te stvara seriju sezanovskih i kubističkih crteža, uglavnom ikonografskih aktova.

Posle povratka iz Pariza, Dobrović napušta te stilove i okreće se ka renesansnim idolima.

U međuvremenu, Dobrović svoje grafike objavljuje u uglednim, mađarskim časopisima i listovima, a neki od njih su „Tet“ (mađ. Tett), „MA“ (mađ. Ma -što u prevodu znači – Dan) i Njugat (mađ.Nvugat – što u prevodu znači – „Zapad“).

Petar Dobrović je imao prvu samostalnu izložbu 1912. godine u Pečuju, a 1913. godine izlagao je sa umetničkom kolonijom u Kečkemetu.

20. maja 1918. godine u Pečuju se 6. Novosadski puk pobunio, a puku se pridružio i temperamentni mladi umetnik Petar Dobrović.  Petar Dobrović zbog učestvovanja u pobuni Šestog pešadijskog puka bio je uhvaćen i završava u zatvoru.

Koristi kapitulaciju Austrougarske kako bi pobegao iz zatvora i odlazi prvo u Novi Sad.

14. novembra 1918. godine , posle završetka I svetskog rata srpska vojska je zauzela Baranju i Bačku, te dolazak srpske vojske u Pečuj Dobrović je dočekao sa velikim oduševljenjem. Radio je kao prevodilac nove vlasti jedno vreme, te je bio veliki pobornik ideje da se Pečuj, Baranja i Bačka pripoje Kraljevini Srba, Hrvata i Slovenaca.

1919. godine odlazi u Pariz i tamo izlaže na Izložbi jugoslovenskih umetnika, gde se ponovo vraća 1926. i ostaje do 1930. godine, kako bi se dalje školovao.

Redovno Petar Dobrović posećuje pariske izložbe i piše kritike za pariske i nemačke novine.

Godine 1919. Dobrović je samostalno izlagao u Zagrebu i Novom Sadu, a iste te godine vratio se u Pečuj.

U Pečuju je bio 14. avgusta izabran za predsednika srpsko – mađarske Baranjsko – Bajske Republike koja je trajala do 21. avgusta 1921. godine.

16. avgusta iste godine Dobrović odilazi u Beograd gde ga prima Nikola Pašić koji mu saopštava da da kraljevina SHS nije zainteresovana za očuvanje Bačko – Baranjske Republike.

Kako ta ideja nije uspela Dobrović je napustio Mađarsku i Pečuj i otišao u Novi Sad, gde se zaposlio kao nastavnik crtanja u Gimnaziji, a ali ubrzo se stalno nastanio u Beogradu.

U veoma dobrim odnosima Dobrović je bio sa srpskim književnicima Veljkom Petrovićem i Milošem Crnjanskim.

Između 1923. i 1925. godine Petar Dobrović je u Beogradu predavao u Umetničkoj školi, a 1937. godine izabran je za profesora na Umetničkoj akademiji.

Godine 1925. Petar Dobrović se oženio sa Olgom Hadži koja je bila poreklom iz Novog Sada i sa njom je dobio sina Đorđa.

Od 1934. godine predavao je na Kolarčevom narodnom univerzitetu i vodio kurs figuralnog crtanja, a u tom periodu sarađivao je i sa novinskim listom Danas.

Petar Dobrović je jedna od osnivača beogradske Državne akademije ili današnje Akademije likovnih umetnosti, a 1937. godine postao je i njen profesor.

Dobrović se družio sa mnogim poznatim umetnicima sa kojima je voleo da slika, kao što su Milan Konjević sa kojim je slikao u Francuskoj 1927. godine, sa Milenkom Šerbanom i Ivanom Tabakovićem slikao je na Fruškoj gori 1932. godine.

Bio je i jedan od osnivača umetničke grupe „Oblik“ koja je nastala 1926. godine, te se družio sa umetnicima istoimene umetničke grupe. Na Hvaru i Dubrovniku Dobrović je provodio leta, a tamo su nastali niz kompozicija, portreta i pejzaža u akvarelu i ulju.

Dobrović je na Akademiji stekao odlično crtačko i slikarsko znanje, te je bio dosledan figuralnoj umetnosti iako je menjao načine pristupa i izražaja. Dobrović svoja dela zasniva na kompozicijama starih majstora tokom boravka u Pečuju i Parizu. Prošao je kroz impresionističku i kubističku fazu tokom ranih godina, a tokom boravka na Mediteranu posvetlio je svoju paletu tokom četvrte decenije XX veka i došao do sjajnog i upečatljivog kolorita.

Masovna stradanja ljudi tokom I svetskog rata potresla su ovog umetnika, što pokazuje na svojim delima kao što su slika „Prolećna slava iz 1917. godine“ i slika „Pokolj u Šapcu“ iz 1918. godine.

Petar Dobrović umro je za vreme nemačke okupacije Beograda u II svetskom ratu. 27 . januara 1942. godine, u liftu zgrade u ulici Kralja Petra 36, gde je stanovao umro je tokom jedne racije.  Dobrović sahranjen je na Novom groblju u Beogradu.

Ovaj umetnik iza sebe ostavio veliki umetnički opus, a njegova žena Olga i sin Đorđem Dobrović poklonili su legat gradu Beogradu. Legat je izložen u Galeriji Petra Dobrovića koja je za publiku otvorena 1917. godine.

U Galeriji Matice srpske u Novom Sadu nalazi se šezdeset i dva dela ovog umetnika, koja su većinom ulja na platnu i crteži, od kojih su u stalnoj postavci XX veka, izložene dve njegove slike „Margarita“ iz 1928. godine i slika „Mladić u večernjem pejzažu“ iz 1922. godine.

Slikarstvo

U samom centru srpskog modernizma nalazi se slikarski opus Petra Dobrovića, a mnogi istoričari umetnosti svrstavaju ga u četvrtu deceniju prošlog veka, u onaj deo koji pripada kolorističkom ekspresionizmu.

Petar Dobrović je bio privržen hedonističkom slikarstvu koje ga je odvelo do hromatske palete, ali i prema blistavom svetlu na njegovim platnima.

Još na samom početku svog slikarstva Dobrović je postavio čvrstu formu i kompoziciju. Početna bliskost realizmu nije mu smetala da se oslobodi nepotrebnih elemenata i da unese valerske pejzaže koji su odvajali glavne likove te davali dovoljno vizuelnih elemenata njegovom slikarskom jeziku.

Dobrovićeve kubističke slike najavljivale su logičan sled „ekspresivnih i kolorističko jezičko plastičnih osobenosti“. Mediteranski pejzaži, voće, povrće, maslinjaci, naga tela bile su teme ovog umetnika koje su pokazale šta sve slikarstvo može kada se koristi boja i svetlao.

Dobrović je ostavio iza sebe i veliki broj portreta, koje je radio studiozno i analizirao karaktere. Ti portreti predstavljaju jedne od najvrednijih studija prve polovine dvadesetog veka u srpskom slikarstvu.

Najpoznatija dela

• Margarita, 1928.,ulje na kartonu, 73×51 cm (Galerija Matice srpske, Novi Sad)
• Povrće, 1929., ulje na kartonu, 48×73,5 cm (MSU Beograd)
• Mati sa sinčićem, 1933.,ulje na platnu, 99×73 cm (Galerija Petra Dobrovića, Beograd)
• Redakcija lista „Danas“, 1934.,ulje na platnu, 79×100 cm (Galerija Petra Dobrovića, Beograd)
• Crvena kuća sa baštom, 1933.,ulje na platnu, 72,5×99 cm (Gradska bolnica, Beograd)
• Miroslav Krleža, 1938.,ulje na platnu, 98,5×75 cm (Galerija Petra Dobrovića, Beograd)
• Barkareol (Bankar), 1938.,ulje na platnu, 100×73 cm (Galerija Petra Dobrovića, Beograd)
• Autoportret, 1932.,ulje na platnu, 44×41,5 cm (Galerija Petra Dobrovića, Beograd)
• Kopačica u Dalmaciji, 1938.,ulje na platnu, 103×70 cm (Galerija Petra Dobrovića, Beograd)
• Stari Bepo, 1940.,ulje na platnu, 146×94,5 cm (MSU Beograd)
• Ana Terzibašić, 1938.,ulje na platnu, 96×80 cm (Narodni muzej, Beograd)
• Kasapnica u Mlinima, 1935.,ulje na platnu, 73×92 cm (Galerija Petra Dobrovića, Beograd)
• Stari kraj u Amsterdamu, 1931.,ulje na platnu, 60,5×73 cm (Galerija Petra Dobrovića, Beograd)
• Konji na crkvi Svetog Marka, 1938.,ulje na kartonu, 70×100 cm (Narodni muzej Beograd)
• Borovi na Šunju, 1928.,ulje na platnu, 80×100 cm (Galerija Petra Dobrovića, Beograd)

Izložbe (izbor)

Samostalne izložbe:

• 1912. Prostori Ženskog društva, Pečuj
• 1919 Salon „Ulrih“, Zagreb, Gradska kuća, Novi Sad
• 1920 Druga beogradska gimnazija, Beograd
• 1921. Sala „Stanković́“, Beograd
• 1924. Salon Manes, Prag
• 1925. Salon Galić, Split
• 1927. Zgrada Berze, Novi Sad
• 1928. Velika sala Županije, Sombor, Društvo za unapređenje nauke i umetnosti, Sala Narodnog kazina, Osijek, Umetnički paviljon, Zagreb
• 1929. Umetnički salon Šira, Zagreb, Svečana sala Novosadske muzičke gimnazije, Novi Sad
• 1930. Umetnički paviljon, Beograd
• 1931. Pulhri Studio, Prag, Galerija Kunstring, Roterdam
• 1932. Denisuv Institut, Prag
• 1933. Francuski klub, Beograd
• 1934. Salon Ulrih, Zagreb. Francuski klub, Beograd
• 1936. Francuski klub, Beograd
• 1937. Dvorana Matice srpske, Novi Sad
• 1940. Umetnički paviljon, Beograd

Posthumne

• 1955. Umetnički paviljon „Cvijeta Zuzorić“, Beograd
• 1974. Muzej savremene umetnosti, retrospektiva, Beograd, Galerija „Petar Dobrović́“, Beograd, Moderna galerija, Ljubljana
• 1981. Galerija Fakulteta likovnih umetnosti, Beograd
• 1983. Galerija „Petar Dobrović́“, Beograd
• 1985. Galerija Likovnih umetnosti, Beograd
• 1990. Muzejski prostor, retrospektiva, Zagreb, Galerija Matice srpske, Novi Sad, Narodni muzej, Beograd, Muzej Janus Panonius, Pečuj
• 1999. Galerija „Petar Dobrović́“, Beograd, Galerija Matice srpske, Novi Sad
• 2001. Galerija „Petar Dobrović́“, Beograd

Grupne izložbe Dobrović je imao u Budimpešti, Parizu, Beogradu, Zagrebu, Somboru, Ljubljani, Pragu, Osijeku, itd.

Bibliografija (izbor)

• 1919. Veljko Petrović́, pred. kat., Gradska kuća, Novi Sad
• 1920. Miloš Crnjanski, Predložio Petra Dobrovića, Demokratija, 15. januar, Beograd
• 1920. Todor Manojlovićá, Petar Dobrović, Misao, 1. februar, str. 547–554, Beograd
• 1921. Rastko Petrović, Izdavač Bijelića, Dobrovića i Miličića, Radikal, 9. novembar, Beograd
• 1921. Branko Popović, U slavu jednih i drugih, Srpski glasnik, 1. i 16. decembar, Beograd
• 1921. Miroslav Kruža, Marginalije uz slike Petra Dobrovića, Savremenik, br. 4, pp. 193–205, Zagreb
• 1924. Gustav Krčlek, Slikar Petar Dobrović, Pokret, 9. februar, br. 2, str. 24–25, Beograd
• 1927. Mihailo S. Petrov, Izložba Petra Dobrovića, Vidovdan, 27. novembar, br.4, Novi Sad
• 1929. Milan Kašanin, Izložba slika Petra Dobrovića, Letopis Matice srpske, br. 3, pp
• 1930. Branko Popović́, Tri umetnička fanatika, pred. kat., Umetnički paviljon, Beograd
• 1933. Rastko Petrović́, Petar Dobrović́ slika …, Politika, 28. oktobar, Beograd
• 1934. Rastko Petrović́, Slikarstvo Petra Dobrovića, Politika, 12. decembar, Beograd
• 1936. Branko Popović, Petar Dobrović́ u Francuskom klubu, Srpski lični glasnik, 16. mart, str. 480–483, Beograd
• 1940. Pjer Krizanić, Slikarstvo Petra Dobrovića, Politika, 31. mart, Beograd
• 1954. Miroslav Kruža, Petar Dobrović, monografija, Zora, Zagreb
• 1955. Momčilo Stevanović, Umetnost Petra Dobrovića, Savremenik, april, str. 507–508, Beograd
• 1956. Lazar Trifunović, Konstruktivizam u srpskom modernom slikarstvu, Delo, br. 5, pp. 576–592, br. 6, str. 727–734, Beograd
• 1964. Miodrag B. Protić, Savremenici II, str. 49–57, Nolit, Beograd
• 1964. Lazar Trifunović, Novi realizam, pred. kat., Galerija Kulturnog centra Beograda, Beograd
• 1967. Lazar Trifunović, Srpska lična kritika, Srpska književna zadruga, Beograd
• 1967. Miodrag B. Protić, Treća zajednica – konstruktivno slikarstvo, pred. kat., Jugoslovenska umetnost HH veka, Muzej savremene umetnosti, Beograd
• 1969. Lazar Trifunović, Angažovana umetnost u Srbiji, pred. kat., u Angažovana umetnost u Jugoslaviji 1919-1969, Umetnička galerija, Slovenij Gradec
• 1970. Miodrag B. Protić, Srpsko slikarstvo KSKS veka, Nolit, Beograd
• 1971. Ješa Denegri, Koloristički ekspresionizam četvrte decenije, pred. kat., Četvrtak decenija. Ekspresionizam boja – kolorizam – poetski realizam, Jugoslovenska umetnost HH veka, Muzej savremene umetnosti, Beograd
• 1973. Lazar Trifunović, Srpsko slikarstvo 1900 – 1950, Nolit, Beograd
• 1974. Miodrag B. Protić, Petar Dobrović, pred. kat. retrospektivne izložbe, Muzej savremene umetnosti, Beograd
• 1980 – 1981. Miodrag B. Protić, priredio, Ideje srpskih ličnih kritika i teorija 1900-1950 1-3, Muzej savremene umetnosti, Beograd
• 1982. Miodrag B. Protić, Slikarstvo HH veka, Jugoslavija, Beograd, Spektar, Zagreb, Prva komunalna zajednica, Mostar
• 1982. Lazar Trifunović, Od impresionizma do enformela, Nilit Beograd
• 1983. Vladimir Rozić, Likovna kritika u Beogradu izmenjena dva svetska rata, Jugoslavija, Beograd
• 1983. Ješa Denegri, Petar Dobrović. Pejzaži 1929-1938, pred. kt., Galerija „Petar Dobrović“, Beograd
• 2000. Jovan Despotović, Portreti Petra Dobrovića, Treći program radio Beograd, 11. april, Beograd
• 2001 Simona Čupić, Petar Dobrović, Akvareli, tempere, pasteli, pred. kat., Galerija „Petar Dobrović“, Beograd
• 2001. Lidija Merenik, Ideološki modeli. Srpsko slikarstvo 1945-1968, Beograd, Beograd
• 2003. Simona Čupić, Petar Dobrović, monografija, Prosveta, Beograd

Reference:

http://www.arte.rs/sr/umetnici/petar_dobrovic-52/biografija/

https://web.archive.org/web/20091019131142/http://www.beogradskagroblja.rs/licnosti.php?id=18

http://arhiva.glas-javnosti.rs/arhiva/2005/04/03/srpski/K05040201.shtml

https://sh.wikipedia.org/wiki/Baranjsko-Bajska_Srpsko-Ma%C4%91arska_Republika